Tai biến mạch máu não (đột quỵ) rất nguy hiểm, cần được điều trị gấp. Nếu không người bệnh có thể sẽ bị biến chứng, thương tật một phần cơ thể tạm thời hoặc vĩnh viễn trong suốt quãng đời còn lại của người bệnh tùy vào mức độ bị tai biến nhẹ hay nặng. Vậy nên bất cứ ai cũng nên bổ sung cho mình kiến thức đầy đủ về tai biến là gì? Dấu hiệu và cách chữa khỏi thế nào? Tham khảo ngay bài viết.

1. Tai biến mạch máu não là gì?

Dựa theo số liệu thống kê tại Việt Nam có tới 200.000 ca tai biến và đột quỵ mỗi năm, trong đó hơn 50% đã không qua khỏi do cấp cứu chậm trễ. Trong số những người còn sống sót có đến 90% người phải chịu di chứng nặng nề trong suốt phần đời còn lại.

Tuy nhiên, con số đáng báo động đó vẫn chưa có xu hướng dừng lại, đặc biệt trong 3 năm trở lại đây số người bị tai biến đang ngày càng tăng (từ 1,7% – 2,5%). Trong đó, nam giới chiếm tỷ lệ nhiều gấp 4 lần so với nữ giới và độ tuổi bị tai biến có xu hướng trẻ hóa là 40 – 45 tuổi trong khi trước đây là 50 – 60 tuổi.

Vậy tai biến mạch máu não là gì?

Tai biến mạch máu não tiếng anh là cerebrovascular accident hay stroke (viết tắt là CVA). Thực tế tai biến không phải do chấn thương sọ não bị tác động từ bên ngoài vào như nhiều người vẫn nghĩ. Đây là tình trạng não bộ bị tổn thương do mạch máu của não bị vỡ hoặc tắc mạch máu trong não. Từ đó khiến không lưu thông máu bình thường và làm quá trình cung cấp máu lên não bị giảm hoặc ngừng đột ngột.

Đồng thời, khiến các tế bào thần kinh sẽ bị tác động và tổn thương, chức năng hoạt động của não bộ sẽ bị tê liệt tạm thời hoặc trong một thời gian dài kèm theo một số các di chứng nguy hiểm như: méo miệng, không nói được, tai biến liệt nửa người bên phải – trái, bại liệt tứ chi,…

Có thể thấy tai biến mạch máu não là căn bệnh nguy hiểm, gây ra những di chứng nặng nề cho người bệnh và để lại nhiều hậu quả cho người thân.

Nguyên nhân bị tai biến phổ biến nhất hiện nay

Bản chất của tai biến chính là việc máu cung cấp lên não bị giảm hoặc gián đoạn hoàn toàn khiến lượng oxy cũng như chất dinh dưỡng trong nào bị giảm đột ngột. Sau một thời gian không được xử lý kịp thời có thể làm cho các tế bào não chết dần và bị đột quỵ. Do vậy, thực ra vẫn còn nhiều nguyên do dẫn đến tình trạng này, cụ thể là:

Nhồi máu não (thiếu máu cục bộ): Là tình trạng huyết khối (một cục huyết) tại chỗ hoặc huyết tắc (Thuyên tắc) do một cục máu đông. Có thể nói đây chính là nguyên nhân chính bởi có đến 85% người bệnh bị tai biến đột quỵ do nhồi máu não. Cụ thể hơn, khi nhồi máu nào thì các động mạch cung cấp máu cho não bộ bị tắc nghẽn/ hẹp và dòng máu lên não sẽ bị giảm đi đáng kể. Hai dạng nhồi máu não thường gặp nhất là:
Xuất huyết não: Khi mạch máu ở não bị vỡ sẽ tràn đến các khu vực xung quanh và làm phá hủy tế bào não. Với nguyên nhân này, người bệnh cần kịp thời cấp cứu nếu không các mạch máu não sẽ giãn và hẹp bất thường đột ngột, sẽ có thể làm chết tế bào não.
Cơn thiếu máu não thoáng qua (Transient ischemic attack): là hiện tượng tai biến nhẹ ở người già vì triệu chứng khá giống với tai biến đột quỵ tuy nhiên chỉ khởi phát trong thời gian rất ngắn (quá 5 phút). Nghĩa là chỉ giảm tạm thời việc vận chuyển máu lên não. Khi phát hiện, bệnh nhân cần được đưa cấp cứu ngay nếu không có thể gây di chứng tai biến và nặng hơn.

Bên cạnh những nguyên nhân kể trên, dưới đây sẽ là một số yếu tố làm tăng nguy cơ bị tai biến mạch máu não, đó là:

Lối sống không khoa học (trung niên): Ăn uống thiếu lành mạnh, thừa cân béo phì, uống nhiều rượu bia, hút/ hít nhiều khói thuốc lá, làm dụng nhiều loại thuốc Tây (đặc biệt phụ nữ sử dụng thuốc ngừa thai hoặc liệu pháp hormone), lười vận động cơ thể…
Nguy cơ bị tai biến lần 2 khi bản thân có tiền sử cá nhân từng bị kể cả tai biến ở người trẻ hay người già.
Tiền sử gia đình từng bị tai biến/ đột quỵ, đàn ông cao tuổi từ 55 trở lên.
Người mắc một số bệnh: Huyết áp cao hơn 120/80 milimet thủy ngân (mmHg), nồng độ cholesterol cao, tiểu đường/ đái tháo đường, hô hấp kém (khó thở), bệnh tim mạch (suy tim, nhịp tim bất thường, nhiễm trùng tim),…

2. Hơn 4 dấu hiệu tai biến dễ phát hiện nhất

Vốn là căn bệnh nguy hiểm, mọi người nên theo dõi sức khỏe của mình để sớm phát triển và kịp thời có hướng xử lý. Dưới đây là những biểu hiện thông thường, dễ nhận thấy nhất.

Tai biến nhẹ méo miệng một bên, khuôn mặt buồn rầu

Khi lượng oxy trong máu vận chuyển lên nuôi não bộ bị giảm dần sẽ tác động tiêu cực đến thần kinh trên cơ mặt, từ đó triệu chứng sẽ biểu hiện lên khuôn mặt. Đặc biệt là vùng miệng sẽ bị méo một phần hoặc cả một nửa khuôn mặt bị méo/ tê liệt ( không cử động được).

Với trường hợp này, bệnh nhân có nghi ngờ bị tai biến hay không thì có thể thử cười, nếu nụ cười có bị lõm một phần và cảm thấy có một bên mặt bị xệ xuống thì chắc chắn đó chính là triệu chứng của tai biến.

Thị lực giảm dần, thường xuyên hoa mắt, chóng mặt

Đây chính là biểu hiện phổ biến của việc thiếu máu lên não vì xảy ra ở hầu hết các trường hợp tai biến. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này chính là do thùy não bộ giữ vai trò nhìn đã không được cung cấp đủ lượng oxy và máu khiến hoạt động của chúng bị ảnh hưởng gây mất thị lực, nhòe đi và mờ dần.

Một phần cơ thể yếu đi, khả năng cử động của cánh tay giảm dần, không cử động được, dáng đi bất thường

Bệnh nhân sẽ có dấu hiệu bị tê liệt một cánh tay vì lượng máu lên não không đủ sẽ khiến khả năng vận động bị thuyên giảm và đầu tiên là từ cánh tay. Tiếp đó, từ từ đến một phần cơ thể, với người tai biến nặng có thể liệt nửa người, cử động khó, thậm chí không cử động được.

Nếu không được xử lý đúng cách, dấu hiệu tai biến tiếp theo đi lại rất khó hoặc không thể đi lại vì lượng máu lên não đang giảm mạnh. Nặng hơn, người bệnh sẽ bị tai biến liệt nửa người bên trái/ phải.

Để các định được tai biến trong trường hợp này, bệnh nhân có thể thử giơ hai tay lên cao, trong đó sẽ có khả năng một bên không thể đưa lên được hoặc thõng xuống như liệt.

Đau đầu

Là triệu chứng dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý khác, tuy nhiên cơn đau dữ dội và kéo dài nên đến bệnh viện ngay, nếu không có thể bị chết não.

Một số dấu hiệu tai biến mạch máu não nhẹ nhưng không chủ quan:

Nấc cục, khó thở: thường gặp ở phụ nữ và là biểu hiện điển hình của tình trạng do tai biến mạch máu não thoáng qua.
Nói lắp: quá trình lưu thông máu bị cản trở, khiến thùy não chịu trách nhiệm giao tiếp và khả năng nói bị ảnh hưởng khiến bệnh nhân nói không rõ lời, không nói được câu dài.

Đừng chủ quan với những dấu hiệu của tai biến – Liên hệ bác sĩ ngay!

3. Phương pháp chẩn đoán tai biến mạch máu não chính xác

Để điều trị bệnh hiệu quả nhất thì việc xác định được nguyên nhân và bệnh lý chính xác rất quan trọng. Đối với tai biến mạch máu não cũng vậy, chỉ dựa vào những triệu chứng kể trên chưa đủ để bác sĩ đánh giá chính xác bệnh và mức độ nặng nhẹ.

Do vậy, bác sĩ thường đưa ra một số câu hỏi về dấu hiệu bệnh, tiền sử bệnh lý (Cá nhân và gia đình), thói quen sinh hoạt… Đồng thời chỉ định bệnh nhân sử dụng một số phương pháp chẩn đoán:

Xét nghiệm máu: phương pháp này sẽ kiểm tra chức năng đông máu và lượng đường máu, chất sinh hóa khác vượt mức bình thường không và xác định bệnh nhân có nhiễm trùng không. Từ đó sẽ đánh giá được chính xác nguyên nhân và tình trạng tai biến.
Chụp CT: giúp bác sĩ quan sát được hình ảnh xuất huyết, cục máu, khối u cũng như xác định được nguy cơ do bệnh lý não khác.
Chụp MRI: bác sĩ sẽ tiêm một chất cản quang vào trong dòng máu, sau đó thu được hình ảnh nhu mô não bị tổn thương, đồng thời quan sát được dòng chảy của các động mạch và tĩnh mạch để biết tắc và nghẽn ở đâu.
Siêu âm động mạch cảnh: Xét nghiệm này dùng sóng âm thanh để tạo ra hình ảnh để cho thấy những mảng xơ vữa 2 bên và dòng máu lưu thông từ đó xác định tình trạng bệnh hiệu quả.

4. Tai biến có chữa được không? Xử lý và điều trị như thế nào?

Với những di chứng nặng nề do tai biến để lại không chỉ nguy hiểm với người bệnh mà còn là nỗi ám ảnh đối với người thân. Và bệnh này cũng có thời điểm vàng kịp thời để cấp cứu và điều trị phù hợp sẽ chữa được. Dưới đây là một số phương pháp xử lý cũng như chữa trị được các chuyên gia khuyến cáo.

Xử lý tại chỗ khi phát hiện có dấu hiệu tai biến

Cảm thấy cơ thể có từ 2 đến 3 biểu hiện như đã liệt kê ở trên thì bệnh nhân nên thông báo luôn cho người nhà gọi cấp cứu để được đưa đến bệnh viện càng sớm càng tốt, nếu bỏ lỡ thời điểm vàng sẽ rất nguy hiểm. Tuy nhiên, trong thời gian chờ đợi đến bệnh viện, bệnh nhân cần được sơ cứu tại chỗ.

Theo dõi biểu hiện bệnh để truyền đạt lại cho nhân viên y tế, bác sĩ khi được hỏi.
Để bệnh nhân bị tai biến nằm ở nơi thoáng khí, mát mẻ nhưng tránh có nhiều gió, gối đầu cao khoảng 30 độ
Nới lỏng cúc quần, áo và nhắc nhở bệnh nhân tai biến hít thở sâu và chậm rãi
Nếu bệnh nhân có dấu hiệu buồn nôn và nôn, nên kê đầu bệnh nhân nghiêng hẳn sang 1 bên để tránh bị chất nôn xộc lên mũi.
Nếu bệnh nhân co giật, cần nhanh chóng quấn khăn vải quanh một chiếc đũa/ thanh que ngang hai hàm răng để bệnh nhân không bị cắn vào lưỡi khi trong cơn co giật.

Phẫu thuật điều trị tai biến mạch máu não

Thông thường, sau khi cấp cứu tạm thời để qua giai đoạn nguy hiểm nhất, bác sĩ đã xác định được nguyên nhân và mức độ tai biến của bệnh nhân sẽ hội chẩn đồng thời đưa ra chỉ định phẫu thuật phù hợp.

Phẫu thuật đặt ống Stent: Phương pháp này có thể điều trị nút thắt phình mạch máu não, điều hướng dòng chảy và tránh tập kết các huyết khối khiến mạch máu bị vỡ. Cụ thể hơn bác sĩ sẽ đặt ống Stent (chất liệu khung kim loại và có độ dày phù hợp) từ động mạch đùi lên khu vực mạch máu não đang bị phồng nhằm điều hướng dòng chảy của máu.
Phẫu thuật cắt bỏ cục máu đông (tỷ lệ thành công cao lên đến 85%): Phương pháp này thường được sử dụng đối với những bệnh nhân bị tai biến do bị tắc nghẽn cục máu đông, khiến dòng máu cung cấp lên não bộ và bộ phận trên cơ thể người. Chính vì vậy, khi bác sĩ thực hiện phẫu thuật đưa được cục máu đông ra sẽ mang lại hiệu quả điều trị cao.
Phẫu thuật mổ tai biến mạch máu não: Cụ thể hơn, bác sĩ sẽ trực tiếp mổ động mạch cảnh để lấy ra các mảng bám và huyết khối ứ đọng đã gây cản trở sự vận chuyển máu lên não bộ. Từ đó giúp lưu thông khí huyết, giảm di chứng của tai biến gây ra.

Hỗ trợ điều trị tai biến mạch máu não theo Y học cổ truyền

Sau tai biến uống thuốc gì? Với kinh nghiệm hơn 30 năm trong lĩnh vực khám chữa bệnh bằng YHCT, bác sĩ Doãn Hồng Phương sẽ trả lời câu hỏi này bằng cách chia sẻ một số bài thuốc điều trị và ngăn ngừa tai biến mạch máu não bằng Đông y hiệu quả và an toàn.

Bài thuốc số 1:

Chuẩn bị: Đậu đen, địa long và lá rau ngót phơi khô mỗi thứ một ít (khoảng 5g).
Cách thực hiện: Sao vàng nguyên liệu trên và cho nước vào sắc cùng 500ml đến khi còn ⅓.
Cách dùng: Chia làm 2 lần/ ngày cho bệnh nhân tai biến uống.

Bài thuốc số 2:

Chuẩn bị: Địa long – Xích thược – Đào nhân – Đương quy – Hồng hoa – Xuyên khung mỗi vị 5g và Hoàng kỳ 100-120g.
Cách thực hiện: Đem hỗn hợp trên sắc với 500ml đến khi thu được hơn 1 chén nước thuốc thì tắt bếp.
Cách dùng: Chia làm 2 lần/ ngày cho bệnh nhân tai biến uống.

Bài thuốc số 3:

Chuẩn bị: Mạch môn đông và Kỳ tử mỗi vị khoảng 30g.
Cách thực hiện: Đem sắc lấy nước uống trong ngày, có thể sắc nhiều để uống thay nước lọc.
Cách dùng: Uống khi còn ấm, không sắc lại nhiều lần và chỉ dùng trong ngày.

Với người bị tai biến dưới 10 ngày có thể dùng vài ngày thuốc (3 thang) có thể phục hồi. Nếu tai biến lâu hơn sẽ cần nhiều thời gian hơn.

Cơ chế điều trị từ trong ra ngoài, hành khí hoạt huyết, bền thành mạch, ổn định huyết áp, lợi tiểu, giúp lưu thông và tuần hoàn máu hiệu quả nên sau khi dùng hết liệu trình bệnh nhân sẽ hạn chế bị tai biến lần 2.

5. Phương pháp phục hồi chức năng sau tai biến mạch máu não theo Y học cổ truyền

Với bề dày lịch sử hàng nghìn năm, tinh hoa YHCT ngày càng khẳng định được giá trị của mình trong lĩnh vực điều trị các bệnh lý nan y và mãn tính. Đương nhiên không thể không kể đến các phương pháp trị liệu phục hồi chức năng sau tai biến.

Sau khi trải qua nhiều giai đoạn hình thành và phát triển, ngày nay các kỹ thuật trị liệu Đông y đã được cải tiến và hoàn hảo hơn so với trước kia. Các liệu pháp này đều có cơ chế điều trị bệnh tận gốc, an toàn và hiệu quả bền vững.

Cụ thể hơn, các liệu pháp có thể sử dụng để phục hồi chức năng sau tai biến mạch máu não mà bệnh nhân có thể được chỉ định như:

Châm cứu – điện châm: Bác sĩ sẽ dựa vào nguyên nhân và triệu chứng của tai biến để đưa ra phác đồ huyệt đạo phù hợp. Điển hình như: ở tay sẽ châm vào các huyệt như tý nhu, kiên tỉnh, kiên trung,…; ở chân sẽ châm vào các huyệt như phong thị, hoàn khiêu, âm lăng tuyền…; ở đầu mặt cổ sẽ châm vào các huyệt: hạ quan, bách hội, giáp xa…
Xoa bóp bấm huyệt: Tập trung các phương pháp trị liệu tập trung ở nhiều vùng như đầu, mặt, các chi và lưng. Đặc biệt massage nhiều ở vùng bị liệt sau tai biến.
Thủy châm: Thủ thuật thực hiện thủy châm tại các huyệt giáp tích, phong thị, thủ tam lý… để bổ sung vitamin (B1-B6-B12) và một số dung dịch thuốc hỗ trợ tuần hoàn máu não (Citicoline, Cerebrolysin).

Mặc dù các phương pháp trị liệu ở trên đều an toàn và phù hợp với nhiều đối tượng bệnh nhân. Tuy nhiên, thủ thuật cần phải được thực hiện bởi bàn tay có chuyên môn và kinh nghiệm để phòng tránh những sai sót trong trị liệu.

Quy trình đạt chuẩn yêu cầu Bộ y tế:

Mỗi bước thực hiện đều được đảm bảo khoa học, ngắn gọn và tiết kiệm thời gian. Quá trình trị liệu không đau đớn, chỉ có cảm giác châm chích ngoài ra khi đâm vào, đến huyệt sẽ không còn cảm giác.

6. Tai biến nên ăn gì? Kiêng ăn gì để nhanh phục hồi?

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, chế độ ăn uống dành cho người bị tai biến rất quan trọng, chúng có thể quyết định được phần nào khả năng phục hồi của bệnh nhân.

Thực phẩm bệnh nhân tai biến nên ăn:

Chất đạm nhưng nên chọn thực phẩm ít cholesterol như: Đạm động vật (cá đồng, cá biển, thịt nạc, sữa,…), đạm thực vật (đỗ, đậu phụ, đậu tương).
Chất béo từ động vật và thực vật như: vừng, hướng dương, lạc, đậu nhưng không nên ăn thực phẩm quá giàu chất béo.
Chất xơ: súp lơ, bắp cải, bí xanh, bí ngòi, đậu hà lan…
Vitamin và chất khoáng: chuối, cam, củ khoai tây, một số loại sữa (sữa đậu, sữa gạo…)…

Thực phẩm bệnh nhân tai biến không nên ăn:

Hạn chế ăn muối: vì chúng khiến cơ thể giữ nước dễ bị tái phát đột quỵ.
Tránh sử dụng thức ăn từ thực phẩm đóng hộp và đã chế biến, thức ăn cay nóng,…
Kiêng thuốc lá, rượu bia, các chất kích thích khác.
Thực phẩm chứa nhiều chất béo: Mỡ động vật, món xào, đồ chiên rán… chúng sẽ tăng nguy cơ các bệnh tim mạch và dễ tái phát tai biến.

Bên cạnh một chế độ ăn uống đảm bảo, bệnh nhân nên xây dựng cho mình một thói quen sinh hoạt lành mạnh, giữ tinh thần thoải mái và tập luyện thể dục thể thao hằng ngày để nâng cao sức khỏe, tăng cường sức đề kháng. Đồng thời giúp tuần hoàn máu não được ổn định.

Ngoài ra, bệnh nhân cũng nên kiểm soát tốt chỉ số huyết áp và chỉ số cholesterol trong cơ thể để phòng ngừa, ngăn ngừa tai biến hiệu quả.

Trên đây là toàn bộ thông tin về tai biến và cách điều trị, phục hồi chức năng sau tai biến mạch máu não. Hy vọng đã mang đến nhiều thông tin hữu ích đến bạn đọc!

Phục hồi sau tai biến

Điều trị tai biến mạch máu não